اثر شدت چرا بر ترکیب، تراکم و درصد تاج پوشش گیاهی و ویژگی‌های خاک در مراتع حریم روستا (مطالعه موردی: مراتع حریم روستای تولکلو مغان)

به‌منظور بررسی اثر گرادیان چرا در میزان تخریب مرتع، در این پژوهش اثر سه شدت چرایی (چرای سبک، متوسط و سنگین) بر شاخص‌های پوشش گیاهی و ویژگی‌های خاک در مراتع روستای تولکلوی پارس‌آباد در استان اردبیل مورد ارزیابی قرار گرفت. در هر شدت چرایی، سه خط‌نمونه، و در هر خط ‌نمونه‌برداری 10 پلات یک مترمربعی برداشت شد. در هر پلات ویژگی‌های ترکیب و تراکم گونه‌ای، درصد تاج پوشش هر یک از گونه‌ها، لاشبرگ، خاک لخت و سنگ و سنگریزه ثبت شد. نمونه‌برداری خاک از عمق 0 تا 30 سانتی‌متری، در پلات‌های اول، پنجم و دهم هر خط ‌نمونه‌برداری برداشت و به‌عنوان یک نمونه در نظر گرفته شد. اندازه‌گیری ویژگی‌های خاک شامل اسیدیته، هدایت الکتریکی، سدیم، منیزیم، کلیسم، پتاسیم، آهک، فسفر، کربن‌آلی، ماده‌آلی و درصد ذرات شن، سیلت و رس انجام شد. برای بررسی اثر شدت چرا بر کلیه ویژگی‌های اندازه‌گیری شده از آزمون تجزیه واریانس و از آزمون دانکن برای مقایسه میانگین­ها و گروه­بندی آنها استفاده شد. نتایج نشان داد با افزایش شدت چرا، درصد تاج پوشش به­طور معنی‌داری کاهش (01/0>p) و میزان خاک لخت (01/0>p) و سنگ و سنگریزه (05/0>p) افزایش یافته است. گونه­های خوشخوراک Trigonella monspeliaca L. و Astragalus rostratus C.A. Mey. دارای بیشترین درصد پوشش (به‌ترتیب 94/30 و 44/6)، تراکم (به ترتیب 23/104 و 10/12) در چرای سبک بودند و به‌تدریج با افزایش شدت چرا از درصد گونه‌های خوشخوراک کاسته (01/0>P) و به درصد گونه‌های کلاس II و III افزوده شد. نتایج نشان داد که با افزایش شدت چرا از مقدار کربن‌آلی، ماده‌آلی، رس، پتاسیم، منیزیم، اسیدیته کاسته شده است (01/0>p)، ولی بر مقدار هدایت‌الکتریکی، فسفر، کلسیم، آهک و شن افزوده شده است (01/0>P). در مجموع چرای شدید دام باعث کاهش درصد تاج ‌پوشش کل، تغییر ترکیب گونه‌ای و در کل باعث ناپایداری اکوسیستم مرتعی شده است. بنابر نتایج این تحقیق، چهارچوب فاصله از روستا برای ارزیابی تخریب مراتع منطقه دشتی مغان مناسب می‌باشد، ولی برای نتیجه‌گیری نهایی نیاز به پژوهش بیشتر در این منطقه می‌باشد. با توجه به نتایج، مراتع روستای تولکلو بطور متوسط تخریب شده است.